Szwecja zamawia dodatkowy samolot wczesnego ostrzegania. GlobalEye to propozycja także dla Polski

Szwedzki Saab podał w komunikacie, że zamówienie ma wartość 2,6 bln koron szwedzkich (ok. 230 mln euro), a zakontraktowany samolot zostanie przekazany szwedzkim siłom powietrznym w okresie do końca 2029 r. To już trzeci samolot wczesnego ostrzegania i dowodzenia GlobalEye zamówiony przez Szwedów. Wcześniej, w czerwcu 2022 r., Szwecja podpisała kontrakt o wartości 7,3 mld koron szwedzkich (ok. 650 mln euro) na dostawę dwóch takich maszyn (drugi z nich zostanie dostarczony w terminie do 2027 r.), przy czym w kontrakcie została zapisana opcja umożliwiające dokupienie dwóch samolotów. Podpisując kontrakt na trzecią maszynę, Szwecja opcję tę częściowo wykorzystała.

Szwecja agencja odpowiedzialna za zakupy dla wojska przekazała, że zamówienie dodatkowego samolotu GlobalEye jest podyktowanie koniecznością utrzymania zdolności Szwedzkich Sił Zbrojnych w zakresie wczesnego ostrzegania na odpowiednim poziomie. Pod koniec maja br. rząd Szwecji ogłosił, że podjął decyzję o przekazaniu Siłom Zbrojnym Ukrainy dwóch do tej pory eksploatowanych przez szwedzkie lotnictwo wojskowe samolotów wczesnego ostrzegania Saab 340 AEW wyposażonych w system radiolokacyjny Erieye. Z punktu widzenia Ukrainy – wciąż nękanej uderzeniami rakietowymi i atakowanej bombami szybującymi o zasięgu kilkudziesięciu kilometrów – zdolności rozpoznawcze, które zapewnią im te samoloty, mają znaczenie krytyczne.

Samoloty wczesnego ostrzegania i kontroli GlobalEye to sprzęt reprezentujący najwyższy dostępny obecnie poziom technologiczny. Szczegóły dotyczące zdolności systemów radiolokacyjnych i wywiadowczych przenoszonych przez samolot pozostają pilnie strzeżoną tajemnicą, ale - według szwedzkiej firmy Saab – GlobalEye oferuje skokowo większe zdolności w zakresie pozyskiwania i przetwarzania informacji w porównaniu z poprzednia generacją maszyn tej klasy. Przede wszystkim przenosi on więcej systemów rozpoznania.

Wśród nich znajduje się nie tylko radar Erieye ER (Extended Range) o wydłużonym zasięgu, ale także sensory elektro-optyczne, radar dedykowany do rozpoznania morskiego czy system rozpoznania elektromagnetycznego (ELINT). Te oraz wiele innych elementów „spina” opracowany przez Saab system dowodzenia i kontroli nowej generacji.

Zdolności w zakresie wczesnego ostrzegania i rozpoznania dalekiego zasięgu od wielu lat są w Szwedzkich Siłach Zbrojnych traktowane priorytetowo. To właśnie w odpowiedzi na ich zapotrzebowanie szwedzki koncern zbrojeniowy Saab opracował powietrzny system wczesnego ostrzegania Saab 340 AEW wyposażony w dalekosiężny radar Erieye, który jest w stanie wykrywać cele z dystansu kilkuset kilometrów. Krytyczną zdolnością, którą dają takie systemy, jest wykrywanie nisko lecących celów powietrznych (jak np. pociski manewrujące) z bardzo dużej odległości, dzięki czemu narodowy system obrony powietrznej zyskuje odpowiedni czas na reakcję.

Między innymi w celu uzyskania zdolności do wykrywania takich obiektów – a przede wszystkim po to –  w lipcu 2023 r. Polska podpisała kontrakt się na zakup dwóch samolotów Saab 340 AEW. Obie maszyny już zostały dostarczone przez szwedzką firmę i zapewne wkrótce rozpoczną one loty operacyjne, istotnie wzmacniając możliwości polskiego kompleksu rozpoznawczego i pozyskując wrażliwe informacje dla systemu świadomości sytuacyjnej sił powietrznych. Warto podkreślić, że Siły Zbrojne RP nigdy wcześniej nie dysponowały powietrznym systemem wczesnego ostrzegania, dlatego wdrożenie samolotów Saab 340 AEW do służby można traktować w kategoriach przełomu.

Samoloty, które kupiła Polska, są jednak maszynami używanymi. Wcześniej były one eksploatowane najpierw przez siły zbrojne Szwecji, a następnie Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Dają one polskiemu wojsku zupełnie nowe zdolności, ale mają one za sobą już lata służby. Przenoszone przez nie systemy rozpoznawcze też nie należą już do najnowszych technologii, jakie są dzisiaj dostępne. W ciągu kilku lat będą one musiały zostać poddane modernizacji, aby sprostać wyzwaniom wschodnioeuropejskiego teatru działań zbrojnych.

Nie jest jednak jasne, czy modernizacja tych maszyn będzie efektywna kosztowo, dlatego Ministerstwo Obrony Narodowej z pewnością wkrótce zacznie rozważać pozyskanie samolotów wczesnego ostrzegania nowszej generacji. W tym przypadku na rynku dostępnych jest kilka rozwiązań np. oferowanych przez przemysł amerykański czy izraelski, ale szwedzka firma Saab na pewno będzie oferowała Polsce samolot GlobalEye. Taką drogą poszły Zjednoczone Emiraty Arabskie, które zdecydowały się na zastąpienie samolotów Saab 340 AEW właśnie maszynami GlobalEye, podpisując kontrakt w 2015 r., a więc jeszcze przed samą Szwecją.