Kontrola NIK w armii. Nie zapewniono żołnierzom obowiązkowego wymiaru zajęć z wf-u i infrastruktury do ćwiczeń

Dbałość o sprawność i kondycję fizyczną stanowi nie opcję, tylko ustawowy obowiązek żołnierzy zawodowych. Obowiązek ten wynika z ustawy o obronie Ojczyzny. Za kondycję fizyczną żołnierzy odpowiadają natomiast dowódcy jednostek wojskowych. Ich zadaniem jest zapewnienie odpowiednich warunków do utrzymania i rozwijania sprawności, zarówno w godzinach służbowych, jak i pozasłużbowych. Forma żołnierzy sprawdzana jest co roku na egzaminach sprawności fizycznej. Żołnierze muszą uzyskać pozytywny stopień.

NIK przyjrzała się realizacji zadań w zakresie wychowania fizycznego, zawodów sportowych i obozów kondycyjno-szkoleniowych w Dowództwie Generalnym Rodzajów Sił Zbrojnych (DG RSZ) oraz wybranych jednostkach podległych temu dowództwu. Kontrolą objęto cztery jednostki różnego szczebla dowodzenia, wykonujące różne zadania w obszarze wychowania fizycznego i tzw. przygotowania kondycyjnego żołnierzy w latach 2020-2022: Dowództwo Generalne RSZ w Warszawie, 11 Lubuską Dywizję Kawalerii Pancernej w Żaganiu, 3 Brygadę Rakietową Obrony Powietrznej w Sochaczewie i 6 Brygadę Powietrznodesantową w Krakowie.

NIK negatywnie oceniła wypełnianie zadań przez DG RSZ w zakresie wychowania fizycznego, współzawodnictwa sportowego oraz obozów kondycyjno-szkoleniowych.

- Jednostki wojskowe, podległe Dowódcy Generalnemu RSZ, realizowały te zadania jedynie w ograniczonym zakresie - informuje NIK w informacji, opublikowanej 28 czerwca 2024 roku. - NIK jako zasadniczą nieprawidłowość uznała nierealizowanie w Dowództwie Generalnym RSZ i jednostkach podległych obowiązkowego wymiaru zajęć z wychowania fizycznego zgodnego z rozporządzeniem Ministra Obrony Narodowej. W dokumencie zapisano, że zajęcia wychowania fizycznego i sportu prowadzone są w odniesieniu do żołnierzy zawodowych – co najmniej 4 godziny tygodniowo (DG RSZ, 3. BR OP, 11. DKPanc) lub żołnierzy zawodowych jednostek aeromobilnych – minimum 6 godzin tygodniowo (6. BPD). NIK ustaliła, że w okresie objętym kontrolą żadna z wymienionych jednostek nie realizowała wymaganego wymiaru zajęć.

Jak podają kontrolerzy, w 11. DKPanc najczęstszą przyczyną nieobecności na zajęciach z wychowania fizycznego (w 43 proc. przypadków) było szkolenie specjalistyczne w innej grupie. - Planowanie dwóch różnych szkoleń w tym samym czasie uniemożliwiało żołnierzom realizację pełnego zakresu zajęć programowych - twierdzi NIK. - Ponadto Dowódca Generalny RSZ nie zabezpieczył niezbędnej infrastruktury sportowej do realizacji programu szkolenia z wychowania fizycznego oraz nie realizował obowiązkowego porannego rozruchu w latach 2021–2022. Negatywnie oceniono, że zajęcia z wychowania fizycznego w podległych Dowództwu Generalnemu RSZ jednostkach prowadzone były przez osoby niewykwalifikowane, odnotowano również ich nierzetelną ewidencję.

NIK zwraca uwagę na niekonsekwencję działania Dowództwa i podległych mu jednostek. W latach 2020–2021 z powodu koronawirusa Minister Obrony Narodowej zwolnił żołnierzy zawodowych z egzaminu sprawności fizycznej. Odwołano wiele ćwiczeń i poligonów. - Pomimo odwołanych przedsięwzięć szkoleniowych w SZ RP, wydania szeregu zakazów, wytycznych oraz rekomendacji związanych z epidemią, DG RSZ organizowało dodatkowe, nieobowiązkowe zajęcia sportowe i zgrupowania kondycyjno-szkoleniowe, które stwarzały niepotrzebne ryzyko zachorowania żołnierzy - zaznaczają autorzy raportu NIK. - Od 20 marca 2020 roku do 15 maja 2022 roku DG RSZ zaplanowało w podległych jednostkach wojskowych 70 dodatkowych zawodów, niewynikających z planów-kalendarzy przedsięwzięć sportu powszechnego w Siłach Zbrojnych RP, z których zrealizowano 61. Uczestniczyło w nich 2650 żołnierzy, a zabezpieczało 350 żołnierzy zawodowych i 21 pracowników cywilnych. Ponadto w okresie epidemii COVID-19, w jednostkach wojskowych podległych DG RSZ odbyły się 92 zgrupowania kondycyjno-szkoleniowe do zawodów sportowych, w których udział wzięło 1163 uczestników. W tym samym czasie w DG RSZ i podległych jednostkach nie prowadzono obowiązkowego programu szkolenia fizycznego, który powinien obejmować wszystkich żołnierzy.

W okresie objętym kontrolą, sprawdzian sprawności fizycznej z powodu pandemii zorganizowano tylko w 2022 roku.

NIK przekazuje: - W skontrolowanych jednostkach nie przystąpiło do niego około 17 proc. żołnierzy, a 9 proc. otrzymało oceny niedostateczne. NIK za jedną z podstawowych przyczyn wymienionych nieprawidłowości uznała niewłaściwy nadzór Dowódcy Generalnego RSZ, a także brak narzędzi, umożliwiających wyegzekwowanie udziału żołnierzy w sprawdzianie, w tym m.in. brak możliwości oddziaływania dyscyplinarnego na żołnierzy, którzy ze sprawdzianu sprawności fizycznej otrzymali ocenę negatywną.

Dowódca Generalny RSZ miał zapewnić żołnierzom odpowiednie warunki do treningów, jednak nie zagwarantował możliwości realizacji wszystkich zajęć, zawartych w programach szkolenia, obowiązujących od 1 stycznia 2020 roku do 15 września 2022 roku. - Ujęto w nich m.in. udział w zajęciach z koszykówki oraz piłki nożnej w wymiarze odpowiednio 22 i 26 godzin rocznie. Stwierdzono, iż w kompleksie Warszawa – Żwirki i Wigury, w którym zgodnie z programami i grafikami szkolenia miały odbywać się zajęcia DG RSZ, nie było obiektów, umożliwiających przeprowadzenie zajęć z wymienionych dyscyplin. Pozostałe skontrolowane jednostki zapewniły żołnierzom niezbędną infrastrukturę.

Prowadzący zajęcia sportowe nie zawsze posiadali kwalifikacje. - Spośród czterech skontrolowanych jednostek nieprawidłowości w tym zakresie wystąpiły w jednostkach podległych Dowódcy 11. DKPanc oraz w jednym przypadku w 6. BPD. Kontrola wykazała także, że w latach 2021–2022 w DG RSZ nie realizowano obowiązkowego porannego rozruchu fizycznego - kontynuuje NIK.

Ze swoistymi listami obecności bywały kłopoty, np. brakowało rejestru zajęć z wf-u lub źle go prowadzono. - Zdarzały się sytuacje, kiedy przy nieobecności na zajęciach wszystkich szkolonych żołnierzy, w dokumentach ewidencyjnych wyliczona frekwencja wynosiła 40-96,3 proc.

Na zakończenie NIK przytacza przykład na to, jak dziwna potrafi być tematyka szkoleń dla mundurowych. - DG RSZ, w bazie Ośrodka Szkolenia Piechoty Górskiej w Dusznikach-Zdroju oraz Wojskowego Ośrodka Szkolenia Kondycyjnego w Zakopanem, zaplanowało do przeprowadzenia w latach 2020–2022 dziesięć narciarskich szkoleń uzupełniających w ramach zgrupowań kondycyjno-szkoleniowych, z czego zrealizowało osiem. W przedsięwzięciach udział wzięło 111 żołnierzy zawodowych. Całkowity koszt obozów wyniósł 59 tys. zł. W tym czasie nie realizowano zgrupowań kondycyjno-szkoleniowych o innej tematyce niż narciarstwo. W opinii NIK kierowani na te zgrupowania żołnierze zawodowi nie zajmowali stanowisk etatowych o specjalnościach wojskowych wymagających indywidualnych umiejętności jazdy na nartach.