Wojsko może tymczasowo przejąć twój samochód albo siedzibę firmy. Kiedy i na jakich zasadach?

Wojsko może zająć na własne potrzeby czyjś samochód albo nieruchomość, należącą do prywatnej osoby. Ma tak prawo zrobić nie tylko w czasie wojny, ale także wtedy, gdy panuje pokój. MON pracuje nad nowym rozporządzeniem w sprawie świadczeń rzeczowych na rzecz obrony w czasie pokoju. Przepisy będą nawiązywać do Ustawy z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. - Przedmiotowa regulacja zastąpi rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2004 r. w sprawie świadczeń rzeczowych na rzecz obrony w czasie pokoju - informują w resorcie obrony. Piszemy, czego przeciętny Polak może się spodziewać po wprowadzeniu korekt.

Przeciętnie 400 powiatowych komisji lekarskich co roku przeprowadza kwalifikacje wojskowe w całej Polsce (akurat w 2025 roku ma ich funkcjonować 391). Te kontrole odbywają się tradycyjnie, czyli stacjonarnie. Wezwany stawia się zatem przed komisją, oczekującą na niego pod wskazanym adresem. Komisja musi jednak mieć miejsce do tego, aby się spotkać i pracować. Tutaj kłaniają się z kolei przepisy odnośnie świadczeń rzeczowych, dotyczących urzędów, instytucji państwowych, ale też przykładowo przedsiębiorców oraz osób fizycznych. To oznacza, że osoba, będąca właścicielem np. budynku, w którym prowadzi firmę albo ma tam magazyn, będzie musiała udostępnić te pomieszczenia na potrzeby armii, o ile wojsko zechce tymczasowo je przejąć - właśnie na potrzeby przeprowadzenia w nich kwalifikacji wojskowej. Podobnie będzie z parkingiem.

Wojsko nie tylko będzie miało prawo tymczasowo na swój sposób wypożyczyć nieruchomości. Jeśli ktoś posiada samochód czy chociażby sprzęt budowlany, to żołnierze również będą mogli tym mieniem przez określony czas dysponować, jeżeli będzie zasadne to dla szeroko pojętej obronności kraju, tzn. „w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej Sił Zbrojnych, przeprowadzania ćwiczeń wojskowych, a także w ramach zwalczania klęsk żywiołowych i likwidacji ich skutków”. To będzie swoiste wypożyczenie pojazdu na czas określony.

Jak określają przepisy, „czas wykonywania świadczeń rzeczowych nie może przekraczać jednorazowo w przypadku pobrania przedmiotu świadczenia w celu sprawdzenia gotowości mobilizacyjnej Sił Zbrojnych 48 godzin, a w związku z ćwiczeniami wojskowymi - 7 dni. Nałożenie obowiązku świadczenia rzeczowego może nastąpić najwyżej 3 razy w roku”.

Nie będzie tak, że mundurowi zapukają do drzwi domu właściciela nieruchomości bądź ruchomości i powiedzą zaskoczonemu, żeby opuścił na kilka dni swoją posesję albo przekazał im rzeczy. Właściciel upatrzonej przez wojsko nieruchomości dostanie wezwanie. Takie przepisy już obowiązują: „Wójt (burmistrz, prezydent miasta), na wniosek organów i kierowników jednostek organizacyjnych (...), wydaje decyzję administracyjną o przeznaczeniu nieruchomości lub rzeczy ruchomej na cele świadczeń rzeczowych”. Decyzję doręcza się posiadaczowi nieruchomości lub rzeczy ruchomej oraz wnioskodawcy na piśmie, to łącznie z uzasadnieniem. Właściciel nieruchomości czy ruchomości, jeśli nie zgodzi się z decyzją o czasowym przejęciu (bo np. pomieszczenia czy auta są mu wciąż potrzebne w pracy), będzie mógł złożyć odwołanie do wojewody. Ma na to 14 dni od dnia doręczenia decyzji.

Właściciel przejętych przez armię pomieszczeń lub pojazdów, otrzyma pieniądze za swoisty wynajem. Odnośnie projektu zmian pojawia się informacja: ”Dostosowano wysokość dobowych stawek ryczałtu za używanie poszczególnych przedmiotów świadczeń rzeczowych do aktualnych wyzwań gospodarki wolnorynkowej i jednocześnie w rzeczywistym stopniu zrekompensują świadczeniodawcom ewentualne straty finansowe w przypadku wykorzystania nieruchomości i rzeczy ruchomych na cele świadczeń. Stawki ryczałtu w kolejnych latach będą podlegały jak dotychczas corocznej waloryzacji średniorocznym wskaźnikiem wzrostu cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w poprzednim roku kalendarzowym, ogłaszanym przez Prezesa GUS”.
Już w 2023 roku proponowany zapis budził w niektórych środowiskach wątpliwości.

- W porównaniu z obecnie obowiązującym rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 3 sierpnia 2004 r. w sprawie świadczeń rzeczowych na rzecz obrony w czasie pokoju, nie dostrzegam w projekcie przepisu wskazującego na możliwość dochodzenia odszkodowania na drodze sądowej, jeżeli strona nie zgadza się z wysokością odszkodowania ustaloną w trybie administracyjnym - zaznaczał w 2023 roku Maciej Witucki, prezydent Konfederacji Lewiatan.